Η μελατονίνη είναι μια φυσική ορμόνη που παράγεται κυρίως από την επίφυση του εγκεφάλου. Παίζει ρόλο στη ρύθμιση του κύκλου ύπνου-αφύπνισης και του κιρκαδικού ρυθμού.

Οι επιστήμονες έχουν ακόμα πολλά να μάθουν για όλες τις επιδράσεις της στο ανθρώπινο σώμα. Τα συνθετικά συμπληρώματα μελατονίνης δεν έχουν εγκριθεί για τη θεραπεία ή τη διαχείριση οποιωνδήποτε παθήσεων ή συμπτωμάτων.

 

Τι είναι η μελατονίνη

Η μελατονίνη είναι μια ορμόνη που παίζει σημαντικό ρόλο στην ικανότητα του οργανισμού να κοιμάται. Παράγεται από την επίφυση.

Η φυσική μελατονίνη που παράγει ο οργανισμός σας είναι επίσης γνωστή ως ενδογενής μελατονίνη. Βοηθά στη ρύθμιση του φυσικού κύκλου ύπνου-αφύπνισης του οργανισμού, ο οποίος σας κάνει να νιώθετε κουρασμένοι στο τέλος της ημέρας και να ξυπνάτε μετά από ξεκούραση.

Η μελατονίνη μπορεί επίσης να παρασκευαστεί συνθετικά σε εργαστήριο και να πωληθεί ως συμπλήρωμα διατροφής. Ονομάζεται εξωγενής μελατονίνη.

Τι κάνει η μελατονίνη

Η μελατονίνη βοηθά στον έλεγχο του κιρκαδικού ρυθμού σας. Αυτός είναι ο κύκλος ύπνου-αφύπνισης που συμβαίνει αυτόματα περίπου κάθε 24 ώρες.

Επίσης βοηθά το σώμα σας να προετοιμαστεί για ύπνο. Δεν είναι ένα μαγικό φίλτρο που σας κάνει να νυστάζετε, αλλά μια σημαντική χημική αλλαγή που συμβαίνει κάθε μέρα στο σώμα σας.

Η επίφυση σας απελευθερώνει τη μεγαλύτερη ποσότητα μελατονίνης όταν είναι σκοτεινά και μειώνει την παραγωγή μελατονίνης όταν εκτίθεστε στο φως. Με άλλα λόγια, έχετε υψηλά επίπεδα μελατονίνης τη νύχτα όταν κοιμάστε και λιγότερα στο αίμα σας κατά τη διάρκεια της ημέρας.

Όσο πιο μακρά είναι η νύχτα, τόσο περισσότερο εκκρίνει μελατονίνη η επίφυση σας. Γι’ αυτό ορισμένοι άνθρωποι νιώθουν νυσταγμένοι νωρίτερα ή πιο συχνά τους χειμερινούς μήνες. Το χειμώνα, υπάρχει λιγότερο ηλιακό φως κατά τη διάρκεια της ημέρας και παραμένει σκοτεινά για περισσότερο χρόνο, οπότε το σώμα σας εκκρίνει φυσιολογικά περισσότερη μελατονίνη ως αντίδραση.

Πώς λειτουργεί η μελατονίνη

Η μελατονίνη είναι ένας χημικός αγγελιοφόρος που λέει στο σώμα σας ότι είναι ώρα να χαλαρώσει και να προετοιμαστεί για ξεκούραση. Η επίφυση σας απελευθερώνει αυτόματα επιπλέον μελατονίνη περίπου την ίδια ώρα κάθε μέρα. Αυτό συμβαίνει συνήθως όταν δύει ο ήλιος.

Ακόμα, επηρεάζει τα κύτταρα του υποθαλάμου του εγκεφάλου σας. Λέει στον υποθάλαμο σας ότι είναι ώρα να επιβραδύνει τη δραστηριότητα για την ημέρα. Μόλις λάβει το μήνυμα, ο υποθάλαμος σας μειώνει τις λειτουργίες που ελέγχει, όπως τη θερμοκρασία του σώματός σας, την αρτηριακή πίεση και τη διάθεσή σας, για να σας προετοιμάσει για ύπνο.

Στα μάτια σας, η μελατονίνη αλλάζει τους αμφιβληστροειδείς σας για να σας προετοιμάσει για ξεκούραση και να μειώσει τη δραστηριότητά τους. Βοηθά τους αμφιβληστροειδείς σας να γίνουν λιγότερο ευαίσθητοι στο φως, κάτι που σας βοηθά να χαλαρώσετε και να νιώσετε λιγότερο σε εγρήγορση.

Όταν υπάρχει περισσότερο φυσικό φως το επόμενο πρωί, οι αμφιβληστροειδείς σας γίνονται αυτόματα πιο ενεργοί και το σώμα σας σταματά να εκκρίνει τόση μελατονίνη.

Ποια είναι τα οφέλη της μελατονίνης

Η μελατονίνη παίζει σημαντικό ρόλο στο να εξασφαλίζει ότι κοιμάστε αρκετά. Το σώμα σας χρειάζεται αυτή τη φυσική, χημική υπενθύμιση για να νιώθει κουρασμένο κάθε βράδυ.

Ο επαρκής ύπνος είναι σημαντικός για κάθε μέρος της υγείας και του σώματός σας, συμπεριλαμβανομένων των εξής:

  • Μαλλιά
  • Εσωτερικά όργανα
  • Ψυχική και συναισθηματική υγεία
  • Δέρμα

Η σημαντικότερη λειτουργία της μελατονίνης είναι η ρύθμιση του κύκλου ύπνου-αφύπνισης.

Ωστόσο, λειτουργεί και σε άλλους τομείς του σώματός σας:

  • Η μελατονίνη βοηθά στη διατήρηση κανονικών εμμηνορροϊκών κύκλων.
  • Η μελατονίνη μπορεί επίσης να προστατεύσει την υγεία του εγκεφάλου σας και να αποτρέψει την καταστροφή των εγκεφαλικών κυττάρων. Αυτή η καταστροφή μπορεί να οδηγήσει σε άνοια (συμπεριλαμβανομένης της νόσου του Alzheimer) και σε παθήσεις όπως η νόσος του Parkinson.

Μια μελέτη διαπίστωσε ότι η χειρουργική αφαίρεση της επίφυσης προκαλούσε ταχύτερη γήρανση από το συνηθισμένο. Εξαιτίας αυτού, ορισμένοι επιστήμονες πιστεύουν ότι η φυσική μελατονίνη μπορεί να έχει αντιγηραντικές ιδιότητες.

Ποια είναι τα φυσιολογικά επίπεδα μελατονίνης

Το φυσιολογικό επίπεδο μελατονίνης μπορεί να διαφέρει ανάλογα με την ηλικία και το φύλο του ατόμου. Οι γυναίκες έχουν συνήθως υψηλότερα επίπεδα μελατονίνης από τους άνδρες.

Το επίπεδο μελατονίνης που παράγει ο οργανισμός σας αλλάζει κατά τη διάρκεια της ζωής σας.

Τα νεογέννητα μωρά δεν παράγουν τη δική τους μελατονίνη. Πριν από τη γέννηση, λαμβάνουν μελατονίνη από τον πλακούντα. Μετά τη γέννηση, μπορούν να την λάβουν μέσω του μητρικού γάλακτος ή του γάλακτος σε σκόνη. Τα μωρά αναπτύσσουν έναν κύκλο μελατονίνης όταν είναι 3 έως 4 μηνών.

Τα επίπεδα μελατονίνης είναι υψηλότερα στα παιδιά και τους εφήβους ακριβώς πριν από την έναρξη της εφηβείας. Μετά την εφηβεία, παρατηρείται σταθερή μείωση των επιπέδων μελατονίνης μέχρι να σταθεροποιηθούν στα τέλη της εφηβείας. Το επίπεδο παραμένει σταθερό μέχρι περίπου την ηλικία των 40 ετών, ακολουθούμενο από μια φυσική μείωση για το υπόλοιπο της ζωής σας.

Μπορεί να μην μάθετε ποτέ το επίπεδο μελατονίνης σας αν δεν εμφανίσετε συμπτώματα ή δεν χρειαστείτε εξετάσεις για να το μετρήσετε. Αν χρειαστείτε εξέταση μελατονίνης, ο γιατρός σας θα σας ενημερώσει αν τα επίπεδα σας βρίσκονται εντός των φυσιολογικών ορίων.

Ποιες παθήσεις σχετίζονται με προβλήματα μελατονίνης

Οι δύο κύριες παθήσεις που σχετίζονται με προβλήματα μελατονίνης είναι η υπομελατονιναιμία (χαμηλότερα από τα συνήθη επίπεδα μελατονίνης) και η υπερμελατονιναιμία (υψηλότερα από τα συνήθη επίπεδα μελατονίνης).

1. Υπομελατονιναιμία

Η υπομελατονιναιμία συμβαίνει όταν τα επίπεδα μελατονίνης κατά τη διάρκεια της νύχτας είναι χαμηλότερα από το φυσιολογικό. Μπορεί επίσης να συμβεί εάν το σώμα σας παράγει συνολική ποσότητα μελατονίνης μικρότερη από την αναμενόμενη για την ηλικία σας.

Η υπομελατονιναιμία μπορεί να παίζει ρόλο στις διαταραχές του κιρκαδικού ρυθμού ύπνου. Αυτές οι διαταραχές του ύπνου διαταράσσουν τον φυσιολογικό κύκλο ύπνου-αφύπνισης.

Μπορούν να επηρεάσουν:

  • Την ώρα που κοιμάστε και ξυπνάτε
  • Την ποιότητα του ύπνου σας
  • Το πώς αισθάνεστε και λειτουργείτε ενώ είστε ξύπνιοι

2. Υπερμελατονιναιμία

Η υπερμελατονιναιμία συμβαίνει όταν υπάρχει υπερβολική ποσότητα μελατονίνης στο αίμα σας. Η πιο συνηθισμένη αιτία είναι η υπερβολική λήψη συνθετικής μελατονίνης από συμπληρώματα. Μπορεί επίσης να συμβεί εάν η επίφυση σας παράγει υπερβολική μελατονίνη (αλλά αυτό είναι σπάνιο).

Η υπεραμελατονιναιμία μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισης ορισμένων προβλημάτων υγείας, όπως:

  • Νευρική ανορεξία (και άλλες διατροφικές διαταραχές)
  • Υπογοναδοτροπικός υπογοναδισμός (όταν το σώμα σας δεν παράγει αρκετή οιστρογόνο ή τεστοστερόνη λόγω προβλήματος με την υπόφυση ή τον υποθάλαμο)
  • Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών (ορμονική ανισορροπία που προκαλεί ακανόνιστη έμμηνο ρύση και ενδεχομένως στειρότητα)
  • Σύνδρομο Rabson-Mendenhall (μια σπάνια γενετική πάθηση που προκαλεί σοβαρή αντίσταση στην ινσουλίνη και υψηλό σάκχαρο στο αίμα)
  • Αυθόρμητη υποθερμία υπερίδρωση (μια ξαφνική, απροσδόκητη περίπτωση υποθερμίας και υπερβολικής εφίδρωσης)

Πρέπει να παίρνω μελατονίνη ως συμπλήρωμα διατροφής

Η Αμερικανική Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) δεν ρυθμίζει τα συμπληρώματα διατροφής. Οι ερευνητές μελετούν τα πιθανά οφέλη της συνθετικής μελατονίνης.

Είναι σημαντικό να γνωρίζετε ότι ένα συμπλήρωμα μελατονίνης δεν είναι ένα «μαγικό χάπι» που μπορεί να λύσει τα προβλήματα ύπνου. Δεν έχει εγκριθεί από την FDA για τη θεραπεία προβλημάτων υγείας, τη διαχείριση συμπτωμάτων ή την παροχή αποδεδειγμένων οφελών για την υγεία.

Είναι πάντα καλή ιδέα να συμβουλευτείτε έναν γιατρό πριν ξεκινήσετε τη λήψη οποιουδήποτε νέου συμπληρώματος, ειδικά αν παίρνετε άλλα φάρμακα. Συζητήστε με έναν γιατρό για τυχόν προβλήματα ύπνου που αντιμετωπίζετε. Θα σας βοηθήσει να καταλάβετε τι τα προκαλεί και πώς μπορείτε να έχετε έναν καλό, αναζωογονητικό ύπνο.

 

Συνοψίζοντας

Η μελατονίνη είναι ένα σημαντικό μέρος της καθημερινής σας ρουτίνας, ακόμα και αν δεν το γνωρίζετε. Βοηθά το σώμα σας να προετοιμαστεί για ύπνο το βράδυ και να ξυπνήσει το πρωί. Αν κάτι διαταράξει τη μελατονίνη σας, μπορεί να παρατηρήσετε συμπτώματα διαταραχής ύπνου. Συζητήστε με τον γιατρό σας αν έχετε προβλήματα ύπνου (ή ξυπνήματος).

Τα συνθετικά συμπληρώματα μελατονίνης διατίθενται χωρίς ιατρική συνταγή, αλλά δεν είναι εγγυημένο ότι θα βοηθήσουν την υγεία σας. Συζητήστε με τον γιατρό σας πριν ξεκινήσετε ένα νέο συμπλήρωμα. Θα σας βοηθήσει να κάνετε τις καλύτερες επιλογές για εσάς και την υγεία σας.